Het wordt me meer en meer duidelijk hoe onze Europese Unie en haar Europese lidstaten Griekenland en deze vluchtende mensen laf in de steek laat. Kunnen we het met 57.000 mensen in de kampen nog over een vluchtelingen crisis hebben? Wat belet ons eigenlijk om hen binnen te laten in Europa? De schrik voor terrorisme? De invoering van de Sharia? Onze jobs? Het zijn allemaal redenen die makkelijk te weerleggen zijn. Het is onze verantwoordelijkheid om deze mensen een waardige opvang te verschaffen, maar de vluchtelingensituatie in Griekenland heeft al lang geen nieuwswaarde meer.

Straks komt er nog een bijkomend probleem voor de Griekse overheid. 60% van de mensen in de kampen zijn jonger dan 18 jaar en die zijn vanaf september schoolplichtig in Griekenland. De Griekse overheid heeft beloofd alle jongeren naar de dichtstbijzijnde school te sturen of in het geval dat niet kan een school in de kampen te bouwen. Toch rijst de vraag met welke middelen de Griekse overheid dit wil doen. Daarbovenop komt dat vele Griekse ouders en leerkrachten zich hiertegen verzetten, weliswaar niet om dezelfde redenen. De leerkrachten vinden dat ze niet opgeleid zijn om die kinderen en jongeren met grote taalachterstand op te nemen in hun klassen. De ouders bieden weerstand tegen de integratie van vluchtelingenkinderen in de scholen uit schrik voor dalend onderwijskwaliteit.

Europa heeft 83 miljoen vrijgemaakt om de vluchtelingen op te vangen en de relocatie uit te voeren. Maar de grote sommen geld aan grensbescherming, anti-vluchtelingen publicitaire campagnes binnen bepaalde lidstaten, veiligheidsmaatregelen staan in schil contrast met deze steun aan migranten.

Positieve informatie heeft minder overlevingskansen dan negatieve. Dit is inherent aan de manier waarop we met de wereld communiceren. Media zijn hier een voorbeeld van. De nieuwswaarde van samenwerking wordt overschaduwd door dit negatief klimaat.
Ik voelde me meer en meer geïsoleerd in mijn zoektocht en begrip.
Heb ik enkel nog Facebook om me uit te drukken?
Met wie kan ik praten?

Mijn laatste week in Thessaloniki. Mijn verblijf en steun was van korte duur. Ik ga de kinderen en de mensen, die ik hier ontmoet heb, missen. In deze laatste week vraag Pavlina, voorzitster van Antigone of ik niet bij hen wil logeren. Ik ben wat verast van haar uitnodiging. Ik ben niet altijd op mijn gemak om bij iemand te blijven logeren. Me aanpassen aan hun ritme. Met hen eten. ‘s Avond blijven praten. Maar ik ga in op haar voorstel. Ik voel me vereerd en de eenzame nachten worden ook voor mij te lang. Ik ga logeren bij Pavlina, haar man en hun dochtertje.

Ik moet langzaan denken aan mijn terugreis en me een ticket aanschaffen en dan verlies ik mijn portefeuille, identiteitskaart, betaalkaarten. Gelukkig heb ik mijn paspoort meegebracht en ligt die nog in mijn kamer. Mijn verzekering stuurt me geld dat ik ergens in een klein lokaal kruidenierswinkel uitbetaald krijg. Absurd. Pavilina betaalt mijn ticket dat ik haar cash terugbetaal. Je kan snel in moeilijkheden geraken.

Dit verblijf brengt zoveel beelden en gedachte naar boven die ik misschien wel nooit zal kunnen verwoorden.
Waarom? Ik weet het ook niet.
Misschien zijn ze wel fout?
Misschien zijn ze wel juist?
Was ik fout om naar hier te komen?
Ik was hier omwille van mezelf. Misschien zelf in de eerste plaats.
Over een week ga ik terug naar Brussel. Er is daar veel te doen.
Omdat hun reis niet eindigt met een verhuis.

Nog een laatste keer eten bij Tao en Quang.

Januari 2021

We bevinden ons op een kruispunt van botsingen: ideologisch, ecologisch, religieus, economisch, seksitisch, racistisch,… Het wordt moeilijk elkaar op dat kruispunt nog te vertrouwen. Solidariteit heeft plaats geruild voor opportunisme. Wie is nog bereidt samen te werken op dit kruispunt? Ik lees veel tijdens mijn verblijf hier. Ik word bezeten door informatie en dat zint Facebook en Google, die mij pervers voeden in mijn dagelijkse fascinatie.

Waarom lukt het me niet om zelf ook wat te genieten. Een uitstapje te maken. Ik wandel wel veel rond in de stad. Soms spreek ik af met Rodrigo. We praten over onszelf, over wat we zien en meemaken. Ook hij verliest zijn Noord-afrikaanse liefde. Kwam ik hierheen voor haar? Of voor mezelf? Kwam ik hierheen in een reactie op het onmenselijk besluit deze mensen hun recht op een beter leven te ontnemen? Niet iedereen is hier omwille van oorlogsgeweld. Niet iedereen was in levensgevaar en sommigen beginnen vanuit Duitsland aan een terugkeer. Omwille van een uitblijvende job of het niet bekomen van de beloofde 4.000 euro? Wat kan nog geloofd worden? Is een geldige reden nodig om te migreren?

Kwam ik hierheen in mijn onbegrip over de vele racistische uitlatingen over hulp en opvang van vluchtelingen? De haat boodschappen aan minderheden in België?

Kwam ik hierheen voor mijn eigen zoon en de vele jongeren die ons land rijk is?

Ben ik hier voor hun toekomst?

Well, I guess it was what I expected to happen. I didn’t surprise me at all. But I’m worried about the circle of hatred we’re we’re getting in, ‘cause that can harm a lot, I hope we’ll find the courage to meet up with our differences even though we do not accept them. Do I accept all our differences? I’m willing to debate. We can have different opinions, but it would be a pity if it’s tearing us apart in both our freedoms.

22 maart 2016 naar aanleiding van de aanvallen in Brussel.

Ik ontdek een nieuw kraakpand. Anarachisten willen hier families onderbrengen, maar onder de voorwaarde dat hun visie op de samenleving aanvaard wordt. Alles verloopt volgens de regels van de anarchistische basisdemocrate. Met een dertigtal mensen zitten we in een cirkel op de grond voor de dagelijkse beslissingen. Ik observeer voornamelijk. Mijn verblijf is te provisoir om me te mengen in dit debat. Van de dertigtal mensen, zijn er een vijftal Afghaanse vluchtelingen, allemaal mannen. Een jonge vrouw opent het gesprek en roert onmiddellijk de trom. Ze wil het hebben over de vrouwen en de kinderen die hier komen leven. Het is uit den boze dat ze niet deelnemen aan dit democratisch experiment. Het is ook uit den boze dat kinderen geslagen worden. Het debat verloopt niet makkelijk. De jonge mannen hebben argumenten die de jonge vrouwen shockeren. Ik bedenkt dat deze anarchistische meisjes de mannen een preliminaire integratie cursus voorschotelen, die ze later verplicht in één van de Europese Staten zullen moeten volgen. Het debat wordt plots minder democratisch. Anarchisten zijn anti-racist, anti-fascist en feminist. De jonge mannen zwijgen en ondergaan de dominante cultuur. Het debat is mooi en confronterend.

Vandaag kreeg een man, wiens vrouw zeven maanden zwanger is, een positief advies om naar Duitsland te verhuizen. We zochten een hotelaccommodatie voor zijn familie, maar dat is nu niet meer nodig. Ik zal zijn dochter in mijn acrobatie namiddagen missen. Ze vroeg me heel veel aandacht en ze was hiermee in de wolken. Ik had vandaag veel volwassen in mijn acro namiddag. Volwassen die de kat uit de boom keken voor die gekke toeren, maar uiteindelijk toch samen met de kinderen kwamen spelen. Ik was ontroerd die dag.

Het is het weekend. Nou, vrijdagavond. Mijn lichaam is gebroken en moe. Ik glimlach bij de gedachte dat ik met jonglerie en acrobatie aan de slag ga met deze jongeren. Ik heb vandaag te lang in de zon gestaan. Mijn lijf reageert heftig, doodop en verbrand.

Mijn interventies in Diavata begonnen moeilijk. De kinderen zijn in deze chaos hun structuur kwijt en ik heb geen materiaal voor iedereen. Ik merk de frustraties van bepaalde kinderen. Ik kan dit niet alleen, de kinderen zijn te onstuimig en ik heb schrik voor hun veiligheid. Ik voel de vele stress en geweld dat tussen hen heerst. Ze zijn heel snel gefrustreerd. Ik leer Rodrigo kennen, een Spaanse vertaler die het Arabisch machtig is. Hij helpt me de ateliers veilig te houden en de kinderen te kanaliseren. Beetje bij beetje winnen we vertrouwen, wordt het materiaal gerespecteerd en vechten ze niet onder elkaar om te mogen deelnemen. Ik probeer zoveel mogelijk iedereen hun moment te geven. Ze begrijpen dat de veiligheid voor elkaar belangrijk is tijdens de kleine acrobatieën. Ik slaag erin om enkele jongeren te leren jongleren, zelfs enkele volwassenen. Die momenten zijn onvergetelijk, trots komen ze telkens hun kunsten tonen.

Na een uur rijden vanuit het centrum van Thessaloniki komen we aan in het kamp Cherso. Sinds kort is er hier een nieuwe kampmanager. De situatie was hier verschrikkelijk onveilig. Aan de ingang van het kamp staat een bord met een uitleg wat te doen in het geval van een slangenbeet. De kampmanager wil de toestand verbeteren, maar een opstand kan hij deze week niet vermijden, slangen waren niet het enigste probleem. De aanwezigheid van de militairen is hier opvallend. Zij hebben hier een apart afgebakend terrein waar hun kantoren en opvangruimtes staan. Ik krijg een duidelijk gebaar: geen foto’s. Een Spaanse organisatie behandelt sinds kort de dagelijks de noden van kinderen: scholing, kinderopvang, enz. Hiervoor werd ook een speciale gemeenschappelijke ruimte gebouwd, omringd door een moestuin. Op de witte materiaal containers sieren vrijheidstekeningen. Dit is een duidelijke verbetering vergeleken met Diavata, waar er weinig samenwerking is tussen de vele organisaties en zodoende weinig overzicht van het aanbod. Antigone werd gevraagd om hier in Cherso dagelijks theaterlessen voor adolescenten te komen geven. De taak is hier iets makkelijker dan in Diavata omdat de Spaanse vrijwilligersorganisatie als tussenpersoon handelt en zo de de vele jongeren in de kampen proberen samen te brengen. Ze kennen de jongeren ook en gaan het kamp rond op zoek naar deelnemers. Toch blijft het moeilijk en elke dag ziet de groep er weer anders uit. Vele jongeren willen zich ook niet engageren omdat ze overtuigd zijn dat ze snel zullen vertrekken. In Cherso begint Antigone ook met Griekse taallessen, want weldra zal de schoolvakantie eindigen en al die kinderen worden schoolplichtig in Griekse scholen.

Tijdens onze theaterlessen komt een klein blond meisje telkens weer mijn aandacht vragen. Ze is heel zelfstandig voor haar piepjonge leeftijd, stink naar de pis die ze elke dag over haar eigen kleren plast. Kleren die ze elke dag, amper gewassen, terug draagt. Niemand is nog verwonderd over hoe dit kind aan haar lot wordt overgelaten. Haar ouders kunnen het niet meer aan.

De grootste bekommernis van deze mensen is niet de psychologische hulp of de kinderanimaties die de vele ONG brengen. Ze zijn op zoek naar duidelijke informatie, beter voedsel en een antwoord op hun uitzichtloze situatie. Het merendeel van hen zit hier al meer dan vijf maanden vast. Het grootste probleem volgens Oikopolis, een Griekse opvangorganisatie die mensen probeert te huisvesten, is medisch. De opvang in de Griekse ziekenhuizen of spoedgevallen is gebrekkig. Daarboven komt dat de meeste ziekenhuizen geen middelen hebben om hun artsen te betalen, een goede verzorging te waarborgen en vaak zelf geen medicijnen voorhanden hebben. Is dit Europa 2016?

Ik maak een ommetje in het kamp. Ik ontmoet een jong koppel met een baby geboren in dit kamp, een artiest die met mij op de foto wil. Korte ontmoetingen vooraleer we terug rijden naar de stad, de slangen ben ik ondertussen vergeten, maar die mensen slapen er wel tussen.

Elke avond ga ik naar een kraakpand in Thessaloniki. Een groep anarchisten hebben dit gebouw in het centrum van de stad bezet om er vluchtelingen in op te vangen. We brengen de ruimtes minimum leefbaar. Het harde werk is vergeefse moeite. Er is geen juridische afspraak met de eigenaar en een week later worden ze door de politie hardhandig uit het pand gezet. Hierop volgen enkele manifestaties en relletjes in de stad waar deze anarchisten voor verantwoordelijk worden gesteld. Voor de vele vluchtelingen, die zich door deze groeperingen geholpen voelen, is dit een moeilijke ervaring. Problemen met de overheid en de politie kunnen zij missen als de pest.

De daaropvolgende dag neemt het team van Antigone vrij. Ik vertrek samen met een aantal andere vrijwilligers naar Elpida – Hope, een initiatief van een Canadese ONG. Met een ander visie op opvangcentra bouwen ze in een verlaten fabrieksruimte een kamp met echte kamers, geen tenten in dit kamp, niettemin afgegrensd door gaas en door militairen bewaakt. In volle opbouw, verschilt deze omgeving in rust en sfeer met de kampen die ik tot nog toe gezien heb. Er zijn nog maar 100 mensen opgenomen op een capaciteit van 600, een kamer per familie. Hope wil een humaan en efficiënt signaal geven hoe met vluchtelingen om te gaan. Er word volop gebouwd aan een school, een gemeenschappelijk overdekte ruimte en een buitenspeelplaats voor de kinderen. Ik kom niet meer terug naar deze plaats. Middelen zijn er altijd tekort, maar ik voel dat ze het hier wel aankunnen. De ongelijke benadering tussen dit privé kamp en de overheid valt me een beetje moeilijk.

Ik wil een busreisje maken, maar ik heb de energie niet. Te heet. Misschien stijgt later de moed wel uit mijn schoenen. Het is zondag, 12.40.

Ik stel me een jaar voor, opgesloten, wachtend in een uitzichtloze situatie.
De mensen die ik hier ontmoet wachten ongeveer al minimum vijf maand.
Wachten? Wat betekent wachten eigenlijk?
Op dezelfde plaats of in dezelfde situatie blijven tot iemand komt of iets gebeurt.
Ik stel me een tent voor in de blakende zon.
Ik stel me de moeders en hun kinderen voor in de hitte van die tenten zonder buiten te mogen.
Ik stel me het smakeloze eten zonder groenten voor, elke dag.
Ik stel me de vele slapeloze nachten, met de ontelbare muggen voor.
Ik stel me de angsten, de depressies voor.
Ik stel me de vele agressies voor.
Ik stel me de gevaarlijke reizen en overtochten voor.
Ik stel me hun hoop voor.
Zij wachten, ik niet.

Aan het eind van de week ontmoet ik, via Praksis, Ioana, coördinatrice van Antigone, een Griekse organisatie met als doel mensen te informeren over racistisch gedrag, geweldloosheid en discriminatie.
Ze werken pas recentelijk in enkele kampen. Ze willen met vertalers en psychologen vrouwen in de kampen ontmoeten. De meeste vrouwen erkennen de behoefte om te praten niet, en dat is uiteraard begrijpelijk. Maar veel vrouwen leven in verscholen erbarmelijke situaties. Mijn eerste dag bij Antigone begint met een vrijwilligersmeeting. Iedereen spreekt zich uit over zijn ervaring. De groep bestaat voornamelijk uit jonge vrouwelijke studenten, vaak uit de States met Griekse achtergronden. Het ligt hen moeilijk om na een paar uur de kinderen achter te laten in hun uitzichtloze situatie. De opvang van de kinderen door deze studenten is vaker emotioneel dan professioneel. Ioanna, psychologe en verantwoordelijk voor de vrijwilligers binnen Antigone geeft raad. Kinderen maken snel emotionele banden en willen zelden een leuke activiteit stoppen, waardoor je snel het gevoel krijgt hen achter te laten.

Ik ga vaak uit eten bij Tao en Quang, maar ook voor een babbel. Ik vertel Tao dat ik acrobatie matjes en materiaal om jongleerballen te maken wil kopen. Spontaan stelt ze voor om samen op zoek te gaan naar het materiaal, ze betaalt zelfs alles. Ik was verrast. De inwoners van Thessaloniki zijn zelf inwijkelingen, vertelt ze me. Ze weten nog steeds wat het is om vluchteling te zijn.

Na mijn lading in de luchthaven van Thessaloniki neem ik een bus naar het centrum en stap ergens lukraak uit. Een goeie keuze zou achteraf blijken. Ik zoek een slaapgelegenheid en loop het eerste restaurant binnen. Ik vraag hen de weg naar een hostel dat ik via mail heb doorgekregen. Quang en Tao, eigenaars van dit Chinees restaurant kennen het hostel en beginnen druk te telefoneren. Blijkt dat ze deze avond geen plaats meer hebben, waarop Tao me prompt een kamer aanbiedt. Ze hebben ergens in de stad een klein appartement dat dienst doet voor de opvang van vrienden en kennissen.

Ik mag er de nacht doorbrengen tot ik iets anders vind. Maandenlang hebben zij gekookt in het park voor hun deur voor de toestromende vluchtelingen. De gastvrijheid van deze mensen is groot.

De vluchtelingen zitten hier in barre omstandigheden. Binnenin de tenten is het bloedheet, en het is er niet veilig voor vrouwen en kinderen. In bepaalde kampen werd al meerdere keren seksueel geweld en aanranding aangeklaagd tegenover kinderen en vrouwen. In andere kampen zijn dan weer slangen gesignaleerd. De kwaliteit van het voedsel, vaak zonder enige groenten, is erbarmelijk. Er heersen sociale conflicten en alleenstaande vrouwen worden er ook vaak van weerhouden om hun tenten buiten te komen. Meerdere keren kwamen de mensen in opstand om hun situatie aan de kaak te stellen, maar de kampverantwoordelijken, hoe goed ze hun werk ook mogen doen, hebben bitter weinig antwoorden. In Diaviata bekomen de vluchtelingen met hun protesten dat het brood vervangen werd door Arabisch platbrood. De kampen kunnen ook het hoofd niet geven aan de vele medische problemen. Nochtans beloofd de VN 20.000 zelfstandige woningen in Griekenland sinds december 2015, maar daarvan is weinig van te merken. Druppelsgewijs als compensatie worden sommige mensen of families in hoge nood naar een hotel overgebracht. In Diaviata is er één gemeenschappelijke ruimtes waar de mensen kunnen samenkomen. Het vuil slingert er vies rond. Er worden schaaklessen gegeven, terwijl luidruchtige kinderen rondlopen en families met kleine baby’s aan de hitte proberen te ontsnappen. Een onhoudbare situatie waarin frustraties en stress zich aan het ophopen zijn.

Ik heb een appartement gevonden voor de rest van de maand. Een kleine kamer die ik deel met anderen.
Mijn eerste week was een week van wachten.
Voor mijn vertrek had ik contact opgenomen met een lokale ONG, Praksis en een Deense organisatie die mij in contact brengt met een zekere Salam. Beiden konden wel hulp gebruiken. Doch bij mijn aankomst was de situatie in de kampen verstrengd. Bij Praksis kreeg ik te horen dat ze geen toestemming kregen om me in de kampen binnen te laten. Logisch dat iedereen niet zomaar binnen mag.
Salam houdt me een beetje aan het lijntje en geeft me dagelijks een andere afspraak. Ik heb hem uiteindelijk nooit gezien.